Без оглед кој на која страна е во врска со договорот за надминување на спорот за името помеѓу Македонија и Грција, во јавноста се чести коментарите дека протестите за одбрана на уставното име на Македонија се разочарувачки малубројни.
Не само што не се повторија насилните инциденти од 17 јуни, денот на потпишувањето, туку само три дена подоцна, вечерта по ратификацијата на спогодбата во Собранието, собирот толку се раситни што наликуваше на група граѓани што блокирале локален пат поради нерешен комунален проблем.
Енергијата до толку се намали, што дел од организаторите отидоа да побараат од ВМРО-ДПМНЕ да го напушти институционалниот отпор кон договорот и да им се придружи на улицата, но лидерот Христијан Мицкоски им одговорил дека партијата ќе продолжи по својот план. „Со ВМРО-ДПМНЕ би биле посилни“ е пораката што ја упатуваат и дел од водачите и учесниците на протестите. Навистина, партијата на Мицкоски во овој клучен месец одржа два протеста со мошне голема посетеност, на кои, иако лидерот најмногу сакаше да зборува за криминали на Зоран Заев, најголемиот дел од учесниците анкетирани од медиумите и во Скопје и во Битола изјавуваа дека дошле за да упатат порака да не се менува името.
Како дојде до оваа ситуација во која реакцијата за најчувствителното прашање изминатите 25 години, кое луѓето ги засегало толку лично што велеле дека душата ги боли, зависи од тоа дали политичката партија што се очекувало да го предводи отпорот ги исполнила своите очекувања или не?
Како се намалуваше протестот
Дванаесет илјади беше редниот број на големиот список што ни го покажа еден од дежурните во шаторите во паркот „Жена борец“, поставени од повеќе организации што се борат за зачувување на името. Толку луѓе ја потпишале жалбата до Советот за човекови права на Обединетите нации со која се бара да се спречи преименувањето на државата. Над 50 илјади потписи биле предадени во Собранието, тврди тој. Но имаше само десетина луѓе околу шаторите, а во истиот момент преку улицата пратениците на мнозинството држеа говори зошто треба да се поддржи договорот од Преспа и се подготвуваа за ратификацијата. Немаше протест, не беше затворена ниту улицата, на која, како и секој друг ден, поминуваа возила, меѓу другите и автобусот број 50 што градоначалникот на Скопје, Петре Шилегов, го брендираше со ликот на архитектот Живко Поповски и со пораката „чувајте го ГТЦ“.
Сите се свесни за малата посетеност. Се сомневаат дека насилствата од првиот ден предизвикани од, како што велат, „уфрлени провокатори“ и проследени со, според нив, „несразмерен одговор од полицијата“ ги обесхрабриле луѓето. Но, вториот ден не изгледаше безнадежно. Околу две-три илјади луѓе слушаа десетина говорници на мирен протест без никаков инцидент. Најгласните (и претежно највозрасните) пееја патриотски песни во првите редови пред полицискиот кордон, додека од задниот ред внимателно набљудуваа организаторите и идеолозите како отецот Ивица Тодоров, писателот Алек Русјаков, водителот Миленко Неделковски и други. Меѓу разноликата маса во средината обоена во црвено и жолто повторно се забележуваа лица со качулки и со маски. Купчиња од по три-четворица на неколку места, разговараа меѓу себе, зборуваа на телефон, отпоздравуваа со високо кренати раце, но не направија никаков проблем.
„Сликаш за пријателите од другата страна, а? Ти се познава по очите“, ѝ дофрлуваа на нашата екипа, обвинувајќи ја дека работи за полицијата. Ситна провокација во споредба со нападите врз медиумски екипи претходниот ден.
Но, ништо од тоа што се случи втората вечер не го навести големиот пад по 24 часа, кога дојдоа помалку од илјада луѓе. Качулките веќе не се појавија, но снема и добар дел од познатите лица. Следниот ден, откако 69 пратеници го притиснаа копчето „за“ ратификување на спогодбата, останаа главно оние неколку стотини од првите редови.
Кој сѐ го брани името
Отпорот против промената на уставното име се организира од различни места. Неколку здруженија како „Преродба“ на Ана Бобинкова Мијаковска со месеци седат во шатори спроти Собранието. Точно во 20 часот тие ја прескокнуват малата цветна леа и излегуваат на улицата, дури и ако сообраќајот не е целосно расчистен. Кон нивната иницијатива се приклучуваат повеќе политичари како Јанко Бачев, Филип Петровски, Солза Грчева, Љупчо Палевски и други. Во мотивирањето на демонстрантите и во осудите на власта за договорот е особено активна професорката Билјана Ванковска, која на моменти го напушташе академскиот речник на социјалните мрежи. Професорите Тања Каракамишева и Димитар Апасиев прават планови како правно да го урнат договорот, актерката Арна Шијак беше повредена на првиот ден од протестот, а повици до Македонците да си го одбранат името упатува и нејзината колешка Јелена Жугиќ.
Постои и иницијативата „Млади за Македонија“, за чија поддршка се собираат илјадници долари од дијаспората во Австралија и во други земји, но таа, според објавите на нејзината Фејсбук-страница, собира одвај неколку стотини луѓе на протестите што ги одржа во повеќе градови. Шансата да го поправат впечатокот им е протестот што го најавуваат за оваа сабота во Скопје, кој се подготвува подолго време.
Репортажата на Гоце Трпковски за Призма во целост прочитајте ја ТУКА.