Стоите во ред во самопослуга или чекате лифт. Немате повеќе од една минута да убиете. А сепак, пред да знаете што правите, го извадивте телефонот и почнавте безумно да се движите низ Тик Ток или Инстаграм. Звучи познато?
Истото важи и за Адријан Вард, вонреден професор на Универзитетот во Тексас во школата за бизнис во Остин, кој ги проучува односите на луѓето со технологијата.
Според неговото искуство, проверката на телефонот често е целосно автоматска, пренесува rts.rs.
Истражувањата покажуваат дека многу луѓе го прават истото. Макси Хајтмајер, професорка која ја проучува интеракцијата човек-компјутер на Лондонската школа за економија и политички науки, во мал експеримент во 2022 година откри дека само 11 отсто од луѓето го проверувале својот телефон како одговор на известување. Останатите 89 проценти од времето, тие целосно ги проверувале своите телефони без никакво предупредување, честопати без да размислуваат зошто го прават тоа.
Атрактивната моќ на телефонот
Зошто? Професорот Хајтмаер верува дека во нашиот ултра-поврзан свет, толку сме навикнати на постојана стимулација што се чувствуваме непријатно кога не правиме ништо, дури и на само неколку секунди.
Телефоните се толку добри во ублажувањето на таквата непријатност што Шири Мелумад, вонреден професор на школата Вартон на Универзитетот во Пенсилванија, ги нарекува „цуцла за возрасни“. Како што децата носат играчка или ќебе за да се чувствуваат безбедно, така и возрасните се тешат со постојаното, познато присуство на нивните телефони, вели Мелумадова.
Слободно можете да се потпрете на вашата дигитална цуцла – кога сте сами на забава и се чувствувате непријатно, да речеме – или едноставно затоа што сте навикнале секогаш да имате нешто да ви го окупира мозокот.
Вард, од друга страна, ги нарекува паметните телефони „натприроден стимул“ или нешто „што е над се што сме имале во еволуцијата досега“. Нашиот мозок е хармонизиран да бара награди како знаење, забава и социјална врска, а сето тоа беше многу потешко да се најде пред да имаме мали компјутери на дофат на раката, вели Вард.
Сега кога го правиме тоа, нашите телефони се во основа 24/7 бифе за нашиот мозок, бесконечно и лесно сервирање на работите што ги сакаме. Се разбира, нашите умови не можат а да не претераат.
Не ви пречи што некои студии покажуваат дека безумното лизгање и користење на вашиот паметен телефон всушност може да ја зголеми досадата; посегнувањето по телефонот ни дава нешто да направиме, а чувството дека тоа „нешто“ е покорисно од она што ни се случува во реалниот свет.
„Освен ако она што го правите во одреден момент не е најинтересното нешто што би можеле да го правите, вашиот телефон е на некое ниво подобра алтернатива“ – без ние воопшто да го сфатиме тоа – рече проф. Одделение.
Дали е тоа лошо?
Одговорот е сложен, вели професорот Мелумад.
„Малку е претерување да се каже дека паметните телефони создаваат зависност и дека (сите) се лоши“, забележува професорот. Паметните телефони природно ни нудат проблематична содржина, без разлика дали тоа го бараме или не, а постојат валидни аргументи за негативните страни од губењето на способноста да не правиме ништо.
Но, некои аспекти од користењето паметни телефони исто така можат да бидат корисни. Не е нужно проблематично да се смирите со праќање пораки на пријател или гледање смешно видео на Тик Ток, на пример, после стресен ден на работа.
Постојаното полнење на нашите телефони веројатно не му штети на нашиот мозок, се согласува Хајтмајер. Но, Вард сепак мисли дека би било добро да размисли што ќе се случи кога ќе се соберат сите тие постојани проверки.
Со текот на времето, постојаното проверување на телефонот може да има негативно влијание врз вашите работни перформанси, меѓучовечките односи, спиењето, а можеби дури и физичката безбедност ако правите работи како да гледате во телефонот додека одите или возите. Исто така, треба да се земе предвид и елемент за ментално здравје.
Иако не се согласуваат сите истражувачи, многумина веруваат дека прекумерната употреба на паметни телефони и социјалните медиуми штети на психолошката благосостојба.
И покрај тоа, истакнува Хајтмајер, луѓето сè уште рушат рекорди во однос на времето на екранот. Од 2022 година, околу 60 отсто од возрасните во САД и 80 отсто од оние под 30 години изјавиле дека „премногу ги користат своите телефони“.
Кога ќе се предадете на нагонот да го проверите телефонот и потоа се чувствувате виновни поради тоа, „чувството на неуспех додава сол на раната“, вели Хајтмајер.
Како да ја држите под контрола навиката да гледате во телефонот
Ако сакате да се ослободите од ова искушение, ќе мора да работите на тоа. Колку повеќе сте го тренирале вашиот мозок да очекува постојано одвлекување на вниманието, толку потешко ќе биде да се ослободите од принудата. Но, тоа е можно.
Дел од тој процес – како што веројатно може да претпоставите – е навикнување на животот без телефон. Многу студии, вклучувајќи го и Вард, открија дека едноставното поседување на вашиот телефон во близина, дури и ако не зуи или трепка известување, е доволно да ви го одвлече вниманието и да ве натера да јадете за да го проверите.
Не мора целосно да се откажете од тоа, вели Вард. (Всушност, некои истражувања сугерираат дека овој вид на ненадејна дигитална детоксикација може да предизвика вознемиреност.) За да го олесните, почнете да одите без телефон во одредени временски периоди, како кога работите на важен проект или сакате да посветете му го вашето неподелено внимание или партнерка на вашиот најдобар пријател.
Со текот на времето, како што се навикнувате да останете без вашиот уред, можеби ќе ви биде полесно да се спротивставите на постојаниот нагон да видите дали има нешто ново или интересно. Можеби дури и ќе затекнете дека сакате почесто да го оставате телефонот зад себе, вели Вард.
Градењето на свеста е исто така корисно. Мелумадова препорачува да се обрне внимание на тоа како се чувствувате во различни ситуации со користење на паметни телефони. Читањето на вестите, на пример, може да предизвика различни чувства отколку бесцелно лизгање.
Ако се најдете дека се движите низ видеата на интернет без воопшто да ја гледате целата содржина, одвојте еден момент за да се запрашате што ве тера да сакате да продолжите, предлага Кејти Там, постдокторка на Универзитетот во Торонто која ја истражува здодевноста и дигиталните медиуми. Дали навистина сакате да бидете на Tik Tok или едноставно одложувате помалку забавна задача?
Тамова е еден од истражувачите кои откриле дека употребата на паметни телефони може да го зголеми чувството на досада – што може да биде корисно да се запамети ако се обидувате да го намалите времето на екранот.
Промената на вашиот начин на размислување да размислувате да го користите телефонот не како лек, туку како стап, може да ви помогне да го зголемите интервалот помеѓу две употребувања на телефонот.
Понекогаш, забележува Тамова, „всушност, нашето однесување придонесува да се чувствуваме досадно“.