Вакви вести станаа секојдневни: цените на акциите на европските берзи паѓаа вчера наутро, петти ден по ред, бидејќи инвеститорите стравуваат дека највисоката инфлација во САД во последните 40 години ќе ја натера американската централна банка да ги зголеми каматните стапки повеќе агресивно од порано очекувано.
Акциите на акциите драстично паднаа и на азиските берзи, па индексот MSCI на азиско-пацифичките акции, без јапонските, беше во минус околу 2,5 отсто околу 9.30 часот. На берзата во Токио индексот се лизна за 3 отсто, додека цените на акциите во Шангај, Хонг Конг и Јужна Кореја паднаа меѓу 0,9 и 3,5 отсто.
Глобалната економија сè уште не закрепнала од шокот предизвикан од пандемијата, па се уште се справува со нарушувањата што доведоа до забавување на растот на најголемите светски економии. До оваа критична маса доведоа и геополитичките удари, кои им дадоа дополнителен поттик на геоекономските неизвесности.
Руската агресија врз Украина е клучен геополитички фактор во моментов, а како што се приближува летото и војната не стивнува, расте загриженоста за продолжување на негативните ефекти, пред се за Европа, која ги чувствува најтешките последици. Откако Москва се врати на воениот модел кој ја фаворизира нејзината предност, моќните топовски и ракетни напади со поддршка на оклопни возила во Донбас, постигна и одредени успеси. Иако во Киев сè уште владее оптимизам, реален поглед на рамнотежата на силите, освен кога станува збор за моралот – и во овој модел на војување, за разлика од отворениот напад на Киев, постојаните експлозии на гранати не го кршат, туку го ослабуваат моралот на бранителите, затоа што не се гледа противник – ја вади на виделина руската предност, мала, но поволна.
Затоа, време е да се создадат предуслови за примирје, а тоа е приоритет за Европа.
Урсула фон дер Лајен, претседателката на Европската комисија, ненајавено се појави во саботата во Киев. Во неделата германскиот „Билд ам Зонтаг“ објави дека канцеларот Олаф Шолц конечно ќе замине во Киев. Како лидер на силен тим, му се придружуваат францускиот претседател Емануел Макрон и италијанскиот премиер Марио Драги. Никој од нив не бил во Киев од почетокот на руската агресија, а Драги и Макрон разговарале со рускиот претседател Владимир Путин. Канцеларот Шолц не замина во Украина поради нападот на украинскиот амбасадор врз германскиот претседател Франк-Валтер Штајнмаер. Да биде внимателен и ладен, но реален, рече дека не сака да се слика и да се врати дома без резултати.
На состанокот во понеделникот, европските комесари одлучија дали да и дадат кандидатски статус на Украина. Делумно поради тоа, Лајен беше во Киев. Одлуката не е лесна, Западен Балкан се чувствува отфрлен, а Молдавија и Грузија се на линија. За второто, колку што беше важно геополитички, сепак треба да размислиме дали може да го исполни европскиот критериум.
Според информациите објавени од „Фајненшл тајмс“, можниот исход е Украина оваа недела да добие статус на кандидат, но со цврсто утврден список на обврски од внатрешните реформи, а борбата против корупцијата и владеењето на правото се на прво место. Тоа е политичка отстапка што треба да го ослабне отпорот на украинското раководство на секоја идеја за преговори со Москва. После тоа – датумот се уште не е одреден, иако „Волстрит журнал“ го наведува четврток – во Киев би дошле тројцата најмоќни, кои ќе бидат пресудни за обновата на уништената земја и приближувањето до ЕУ.
Тоа секако би била најтешката средба на украинскиот претседател Володимир Зеленски досега, бидејќи Германија го започна процесот на ослободување од руската енергија, но сака процесот да биде постепен и да не предизвикува ненадејни, длабоки удари на индустријата со негативни последици. Франција добро закрепнува, станува важен центар на финансиската индустрија по Брегзит и сака овој тренд да продолжи. Италија е задолжена, а поради најавеното зголемување на референтните каматни стапки на Европската централна банка, нејзината задолженост поскапува, а тоа ја загрижува во светло на парламентарните избори следната година, по кои Драги ќе си замине од премиерската позиција.
Стабилноста што ја претставува овој триумвират е од витално значење за стабилноста на еврозоната прво, а со тоа и на ЕУ како целина. Украина, иако размислува во вонредни, воени околности, мора да биде свесна за влијанието на овој процес врз сопствената отпорност. Источните членки на ЕУ ги празнат складиштата со оружје и муниција по советска норма, а за модерното оружје според стандардот на НАТО е потребна обука за која нема време. Нема логистика за поправка.
Ниту Русија не е во идеални околности, во борбата воведува застарени видови оружје и тенкови, но сепак е во водство по количина.
Северодонецк е можна пресвртница бидејќи има се повеќе знаци дека Украина не може да го задржи. Со неговиот пад Русија би можела да го оправда успехот на „специјалната воена операција“, а Киев би можел да и соопшти на јавноста дека е неопходно да се запре масакрот на војниците – претседателот Зеленски рече дека секој ден умираат од 60 до 100 луѓе, што е катастрофално. за земјата на долг рок.
Едно сценарио би било примирје по моделот на Корејскиот полуостров. Кој модел и да се стави на маса, пресудниот термин е „примирје“ што сега им одговара на сите. Претседателот Зеленски постојано повторува дека преговорите се можни кога руските сили ќе се вратат на ситуацијата од 23 февруари, ден пред нападот. Колку и да е ладна и бесчувствителна оваа реченица, Зеленски мора да биде свесен дека Русија нема да се повлече од окупираните територии и дека мора да се разговара. Можеби треба да размислува по моделот на Нагорно Карабах, кој Азербејџан го чекаше со години, па го врати. Временската крива може да биде клучна.
Украина, пак, би имала отворена врата кон ЕУ, време за воено закрепнување, Русија би можела да прогласи победа и, со тоа, кога станува збор за конвенционалната форма на ослабено војување, би можела сериозно да преговара за нова безбедносна архитектура во Европа. Како што рече Хенри Кисинџер, таа стана „кинеска станица во Европа“. Поделбите што се очекува да растат во НАТО и ЕУ би биле стопирани, бидејќи примарниот интерес е остварен, Русија е запрена и сега членките почнуваат да гледаат низ објективот на сопствените интереси.
Цената на енергијата би паѓала, украинското жито би отишло во Африка и Азија, неговата цена би паднала. Инфлацијата би се смирила. Киев и Москва ќе треба да воспостават постојани модели на комуникација. Би била отстранета заканата од можен конфликт меѓу Русија и НАТО, кој би можел да доведе до нуклеарен Армагедон.
Зеленски и неговиот тим мора добро да го слушаат европскиот триумвират, а на истото ќе бидат склони и САД.