Пишува: Беса Арифи, Вонреден професор на Универзитетот на Југо-Источна Европа
Тетово, “Штулов” универзитет, 2038 година. Македонија е унитарна земја, одамна влезена во НАТО и ЕУ. Има повеќе службени јазици, а во двата пописа спроведени во текот на последните 20 години, Албанците се уште сочинуваат над 20% од населението, а концептот на “стекнато право” е се уште важечки правен поим. Јас имам 56 години и се уште работам како професор по право. Го заменувам колегата кој предава Човекови права, а кој отишол на некаков студиски престој.
Им давам на студентите да работат проект и ги делам во работни групи. Во помали групи работат заедно една Албанка, еден Македонец, еден Ром, една Турчинка, еден Србин, една Босанка, еден Хрват и еден Влав. Треба да сработат презентација на тема: “Кој, што изгубил и што добил од Охридскиот рамковен договор во Република Македонија? – посебен осврт на Законот за употреба на јазиците донесен во 2018 година”.
Студентите истражуваат. Ги наоѓаат сите реакции кои биле објавени по повод донесувањето на овој закон. Читаат статии, колумни и статуси на реномирани доктори на правни науки, искусни професори избрани за најинспиративни, академици. Првата нивна реакција е што се фаќаат за глава и со недоверба продолжуваат да читаат. Се прашуваат збунети да нема некоја грешка, некоја манипулација, монтажа, сечена-лепена-монтирана изјава?! Не, изјавите се исти кај секој извор што го наоѓаат. Истите зборови се вртат: “Тиранија на малцинството” вели една професорка, “Попис да се направи пред да почне да се спроведе законот” вели друга професорка, активист за човекови права, “Македонскиот јазик го губи својот статус на службен јазик, ова е вовед кон федерализација на земјата” вели трета професорка.
Одеднаш, студентите почнуваат да се смеат, гласно и безгрижно, како што тоа го можат дваесетгодишни млади луѓе. “Доста ни е од толку патетика” ми викаат, “дајте друга задача, ова нема да го работиме. Па човековите права не се пита професорке, ако некој добива тоа не значи дека другиот губи!”
Би сакала и јас да ја имам сега таа ноншалантност што моите студенти ќе ја имаат после дваесет години, кога Законот за употреба на јазиците (ЗУЈ) ќе биде одамна надмината тема, а од денешните вжештени изјави на интелектуалците со долго искуство и успешни кариери ќе остане само нивната гола патетика. Би сакала да не се чувствувам навредена од таквите обиди со некакви непостоечки правни аргументи да се покријат шовинистички и фашизоидни тези. И навистина, ако не беше трагично, целава патетика околу ЗУЈ би била едноставно само смешна. А таква ќе биде, и тоа брзо, нема да има потреба да поминат цели дваесет години.
Сепак, не можам да се смеам, затоа што овие аргументи, кои упорно се повторуваат секоја година, секогаш кога ќе се отвори дебата за меѓуетничките односи во ова земја, ме потсетуваат на многу работи кои сум ги видела и низ кои сум поминала досега во мојот живот.
Целиот текст можете да го прочитате тука